Αυτοάνοσα και κληρονομικότητα

Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι παθήσεις όπου το ανοσοποιητικό επιτίθεται κατά του ίδιου του οργανισμού. Πολλοί αναρωτιούνται αν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Στο άρθρο αυτό αναλύουμε πώς η γενετική επηρεάζει την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων, ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο και τι σημαίνει αυτό για τα μέλη της οικογένειας.

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα

Ο ρόλος του ανοσοποιητικού

Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει την αποστολή να προστατεύει τον οργανισμό από ιούς, βακτήρια και άλλους εισβολείς. Στα αυτοάνοσα νοσήματα, όμως, γίνεται ένα “λάθος ταυτοποίησης” και το ανοσοποιητικό επιτίθεται σε υγιείς ιστούς, σαν να ήταν απειλές.

Παραδείγματα αυτοάνοσων

Υπάρχουν πάνω από 80 διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα. Κάποια από τα πιο γνωστά περιλαμβάνουν:

• Θυρεοειδίτιδα Hashimoto – Επηρεάζει τον θυρεοειδή αδένα.

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα – Προκαλεί φλεγμονή στις αρθρώσεις.

• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) – Προσβάλλει πολλά όργανα.

• Σκλήρυνση κατά πλάκας – Επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα.

• Νόσος Crohn και ελκώδης κολίτιδα – Προκαλούν φλεγμονή στο πεπτικό.

Υπάρχει κληρονομικότητα στα αυτοάνοσα;

Περνάνε τα αυτοάνοσα από γενιά σε γενιά;

Τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν μεταδίδονται όπως μια κληρονομική νόσος τύπου «γονιδιακού μοτίβου», όπως π.χ. η μεσογειακή αναιμία. Ωστόσο, υπάρχει μια γενετική προδιάθεση, δηλαδή αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσει κάποιος ένα αυτοάνοσο, εάν υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια.

Για παράδειγμα, αν ένας γονιός έχει λύκο ή θυρεοειδίτιδα Hashimoto, τα παιδιά του δεν είναι σίγουρο ότι θα το εμφανίσουν, αλλά έχουν μεγαλύτερο ρίσκο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Γονίδια και ανοσοποιητικό

Έρευνες δείχνουν ότι συγκεκριμένα γονίδια σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για αυτοάνοσα. Τα πιο γνωστά είναι τα γονίδια HLA, που επηρεάζουν τον τρόπο που το ανοσοποιητικό αναγνωρίζει ξένα σώματα. Άτομα με συγκεκριμένους τύπους HLA μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν νοσήματα όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας ή η ψωρίαση.

Περιβαλλοντικοί και άλλοι παράγοντες

Η κληρονομικότητα δεν είναι ο μόνος λόγος

Η γενετική προδιάθεση είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ. Για να εκδηλωθεί ένα αυτοάνοσο, συνήθως χρειάζεται ένας «εκλυτικός παράγοντας» – δηλαδή ένα γεγονός ή περιβαλλοντικός παράγοντας που θα “ξυπνήσει” την ασθένεια.

Τέτοιοι παράγοντες περιλαμβάνουν:

• Ιώσεις ή λοιμώξεις

• Ορμονικές αλλαγές (π.χ. κύηση ή εμμηνόπαυση)

• Στρες

• Έκθεση σε χημικές ουσίες ή φάρμακα

• Κακή διατροφή ή έλλειψη βιταμινών (όπως η D)

Φύλο και ηλικία

Πολλά αυτοάνοσα εμφανίζονται συχνότερα στις γυναίκες, ιδιαίτερα μεταξύ 20 και 50 ετών. Ο ορμονικός κύκλος φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο.

Τι σημαίνει αυτό για τις οικογένειες

Να εξεταστώ αν έχω κληρονομικότητα;

Αν έχετε συγγενή πρώτου βαθμού με αυτοάνοσο, δεν σημαίνει ότι θα νοσήσετε, αλλά καλό είναι να είστε ενήμεροι. Σε περιπτώσεις που υπάρχουν συμπτώματα όπως κόπωση, πόνοι στις αρθρώσεις ή αλλαγές στον θυρεοειδή, αξίζει να το συζητήσετε με γιατρό.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένος “γενετικός έλεγχος” που προβλέπει με βεβαιότητα την εμφάνιση αυτοάνοσου. Ωστόσο, εξετάσεις αίματος και παρακολούθηση συμπτωμάτων μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη ή στην έγκαιρη διάγνωση.

Πρόληψη και καθημερινή φροντίδα

Αν και δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδιά μας, μπορούμε να φροντίσουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα:

• Υγιεινή διατροφή και άσκηση

• Αποφυγή καπνίσματος

• Έλεγχος στρες

• Επαρκής ύπνος

• Συχνή ιατρική παρακολούθηση σε περιπτώσεις οικογενειακού ιστορικού

Σύνοψη

Τα αυτοάνοσα νοσήματα έχουν γενετική βάση, αλλά δεν είναι αυστηρά κληρονομικά. Η παρουσία στην οικογένεια αυξάνει τον κίνδυνο, χωρίς να τον καθορίζει. Ο συνδυασμός γονιδίων και περιβαλλοντικών παραγόντων είναι καθοριστικός. Η πρόληψη και η παρακολούθηση είναι τα βασικά “όπλα” μας.